Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ύπουλη, πλατιά υπονόμευση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσων βρίσκονται σε Ελληνική δικαιοδοσία. Όχι μόνο μέσω μέτρων που τους γονατίζουν, αλλά και μέσω ενός σύγχρονου κυνηγιού μαγισσών: στοχοποιούνται και βάλλονται οι υπερασπιστές τους.
Η «λογική» αυτή δεν είναι καινούργια. Είναι «τακτική πολέμου». Ειδικά όταν τα θύματα που παραπονούνται ή εξεγείρονται είναι πολλά, δεν είναι εύκολο να τα βάλεις μαζί τους. Αν όμως η εξουσία στερήσει από τους ανθρώπους – πολίτες την δυνατότητα υπεράσπισης των παραπόνων τους, τους κρατά σε έλεγχο.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι διώξεις εθελοντών στη Λέσβο, η νομοθεσία που αφορά «μόνο στο νησί» κι απαγορεύει οποιαδήποτε ενέργεια υποστήριξης προσφύγων χωρίς προηγούμενη εβδομαδιαία έγκριση (sic) από κρατικό συμβούλιο, οι «λίστες εθελοντών» και τα δυσανάλογα εκτενή στοιχεία που καλούνται οι ΜΚΟ να δηλώσουν προκειμένου να διατηρήσουν «άδεια λειτουργίας», η συστηματική παρενόχληση των κρατουμένων που εξουσιοδοτούν δικηγόρο για να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εξαναγκασμός σε ανάκληση εξουσιοδότησης, απόρριψη αδειών, αναίτια πειθαρχικά, απειλές, στέρηση δικαιωμάτων), η παραβίαση δικαιωμάτων των δικηγόρων που εκπροσωπούν μεγάλο αριθμό προσώπων ενώπιον του ΕΔΔΑ (διοικητική και δικαστική παρενόχληση, απειλές, «φακέλωμα», άτυπη ποινική διερεύνηση, παραβιάσεις ιδιωτικότητας, θέση σε αυθαίρετη κράτηση, διαπόμπευση κ.ά.), η ποινική διερεύνηση 18 δικηγόρων για κακούργημα «επειδή συνόδευσαν τους πελάτες τους στο ΑΤ για να ζητήσουν προστασία» (!) ή «επειδή πληρώθηκαν» για την υποστήριξή τους, αλλά ακόμα και επειδή «πήρε τηλέφωνο να μάθει» για τους πρόσφυγες. Η επίταση της παρενόχλησης των Υπερασπιστών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει καταστήσει το φαινόμενο μοναδικό σε κράτος Ε.Ε. και χρήζον υπερεθνικής παρέμβασης.
Ποιος όμως είναι Υπερασπιστής;
Υπερασπιστής των δικαιωμάτων δεν είναι μόνο ο/η δικηγόρος. Είναι όλοι κι όλες που «μπαίνουν μπροστά» για τα δικαιώματα των άλλων, συνήθως των αδύναμων, και εκφράζουν δυναμική σεβασμού και διεκδίκησής τους. Είναι και ο δημοσιογράφος που καλύπτει ειδησεογραφικά τις παραβιάσεις δικαιωμάτων (π.χ. απαγορεύτηκε η κάλυψη των προσφυγικών χοτσποτς, απειλήθηκαν με διώξεις δημοσιογράφοι που κάλυπταν τη διάσχιση των συνόρων στην Ειδομένη, δημοσιογράφοι δέχθηκαν επίθεση από ομάδες φασιστών μπροστά στην αστυνομία και τον Εισαγγελέα χωρίς να συλληφθούν οι δράστες ή να κινηθούν ποινικές διαδικασίες κλπ), ο ακτιβιστής που οργανώνει πορείες και συντονίζει ομάδες που κατεβαίνουν στο δρόμο ή στο διαδίκτυο, ομάδες εθελοντών πολιτών που μαγειρεύουν συλλογικά (ακτιβιστές και μέλη συλλογικής κουζίνας προσέφυγαν στον Ειδικό Εισηγητή του ΟΗΕ για τους Υπερασπιστές, κατόπιν στοχευμένων ερευνών με σκυλιά σε κοιτώνες εθελοντών, ξεγυμνωμάτων, απειλών για κακουργηματικές διώξεις) συλλέγουν και διανέμουν ρούχα και φάρμακα, ή ΜΚΟ.
Αυτοί κι αυτές θεωρούνται κατά παράδοση «απειλή» για το status quo. Και βάλλονται ανελέητα, όχι μόνο στα τριτοκοσμικά κράτη, αλλά και στην Ευρώπη. Οι μέθοδοι καταστολής και απενεργοποίησής τους είναι πολλές: διοικητική και δικαστική παρενόχληση, θέση εμποδίων στην προσπάθειά τους, απειλές, δυσφήμιση και «δολοφονίες προσωπικότητας», κακομεταχείριση, φθάνουν δε μέχρι τη φυλάκιση, τις «εξαφανίσεις», τα βίαια εγκλήματα, τις δολοφονίες.
Καθώς το modus operandi των Αρχών σε βάρος Υπερασπιστών μελετήθηκε κι έγινε με τα χρόνια όχι μόνο αναγνωρίσιμο, αλλά και αναμενόμενο ή δυνατόν να προβλεφθεί και εκ των προτέρων, δημιουργήθηκαν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες από τον ΟΗΕ και πληθώρα άλλων Αρχών, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, «νομικά εργαλεία» για την ειδική προστασία τους, όπως η Διακήρυξη του ΟΗΕ για τους Υπερασπιστές Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και οι Βασικές Αρχές του ΟΗΕ για το Ρόλο των Δικηγόρων.
Θεσμοί όπως ο/η Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ή ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για την Κατάσταση των Υπερασπιστών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν ειδική αποστολή την προστασία τους και παρεμβαίνουν σχετικά προς τις εθνικές Αρχές.
Συλλογικότητες όπως η CCBE (που εκπροσωπεί πάνω από 1.000.000 Ευρωπαίους Δικηγόρους) έχουν ειδικό τμήμα για τέτοιες παρεμβάσεις. Κορυφαίοι φορείς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός κατά των Βασανιστηρίων (OMCT) και η Διεθνής Συνομοσπονδία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (FIDH) «τρέχουν» ειδικά προγράμματα για την προστασία των Υπερασπιστών. Στην Ελλάδα, πρόσφατα δημιουργήθηκε το Δίκτυο Υποστήριξης Υπερασπιστών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΔΥΥΑΔ), ως κοινό εγχείρημα των οργανώσεων Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα «Πλειάδες» και «Δικηγόροι Χωρίς Σύνορα». Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών εκδήλωσε τη διάθεση να δημιουργήσει σχετική Επιτροπή με συμμετοχή του ΔΥΥΑΔ, κάτι όμως που βρίσκεται ακόμα σε στάδιο προεκλογικών δεσμεύσεων της παράταξης που ανέλαβε από τις αρχές του 2018 την ηγεσία του Συλλόγου.
Οι σχετικές Διακηρύξεις και Συστάσεις, όμως, δεν έχουν λάβει δεσμευτικό χαρακτήρα σε πληθώρα χωρών, όπως και η Ελλάδα. Εξ ου και επείγει η εξειδικευμένη και νομικά δεσμευτική κατοχύρωση της προστασίας των Υπερασπιστών.
Οι «Πλειάδες» ανακοίνωσαν το Νοέμβριο του 2017 από τα γραφεία του Δ.Σ.Α. ένα Υπόδειγμα Νόμου και κάλεσαν την κοινωνία σε ενεργοποίηση για την υιοθέτησή του. Οι Δικηγορικοί Σύλλογοι είναι θεσμικοί εγγυητές της ενεργού και εναργούς αποτροπής παραβίασης των δικαιωμάτων των μελών τους, όμως σε μερικές χώρες εμφανίστηκαν να εργαλειοποιούνται έως και εκείνοι και να χρησιμοποιούνται ως μοχλοί παρενόχλησης και θυματοποίησης των ίδιων τους των μελών.
Τον Δεκέμβριο του 2017 η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης διατύπωσε πρόταση για την υιοθέτηση, σε επίπεδο Ε.Ε., μιας Σύμβασης για το Δικηγορικό Λειτούργημα, με έμφαση και στην ανάγκη προστασίας των δικηγόρων που ενεργούν σε επίπεδο Ε.Ε. από τη στοχοποίηση που αποδεδειγμένα αποτελεί «φαινόμενο» υπαρκτό και σε χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η μεταχείριση της υπογράφουσας, όπως εισφέρθηκε από την CCBE στις σχετικές εργασίες της PACE, αποτέλεσε ένα από τα παραδείγματα που λήφθηκαν υπόψη –η δε πρόταση νομοθέτησης έχει πλέον προωθηθεί στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Αν εγκριθεί, θα οδηγήσει στην αυξημένη προστασία των δικηγόρων.
Αφήνοντας, πάντως, «εκτός» δεσμευτικής προστασίας ένα ευρύ πεδίο Υπερασπιστών. Οι άνθρωποι και φορείς αυτοί όχι μόνο δεν προστατεύονται, αλλά δεν γνωρίζουν καν ότι, τουλάχιστον σε επίπεδο Διακηρύξεων, εμπίπτουν στον ορισμό προσώπων που δικαιούνται ειδικών εγγυήσεων και προστασίας, προκειμένου να γίνει πιο ήπιος ο κίνδυνος στον οποίον ούτως ή άλλως βρίσκονται, λόγω της δράσης τους προς προστασία των δικαιωμάτων των άλλων.
Εάν επιθυμούμε μία κοινωνία που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, πρέπει να αναγνωρίσουμε και να προστατέψουμε όσους δρουν για την υλοποίησή τους, προκειμένου να μην σταματήσουν να το κάνουν. Προστατεύοντας μερικούς υπερασπιστές, στην ουσία προστατεύουμε χιλιάδες, αλλά και μαζί μ’ αυτούς, την ίδια την ελπίδα για το ανθρωπινότερο.
