Μόνο αν υποθέσει κανείς την απουσία του Βιζυηνού ως διηγηματογράφου από τα ελληνικά γράμματα, θα μπορούσε ίσως να κατανοήσει πληρέστερα την ιδιαίτερη σημασία της ύπαρξής του, σαν δημιουργού. Θα έμοιαζε πιθανόν, σαν να έλειπε ο Καβάφης από την ποίηση ή ο Χατζιδάκις από τη μουσική.
Ποιό άραγε θα ήταν το καλλιτεχνικό έλλειμμα, αν δεν υπήρχαν αυτοί οι τρεις μεγάλοι της τέχνης και τί είναι αυτό που τους συνδέει μεταξύ τους;
Aς παρακάμψουμε ως συμπτωματικό στοιχείο τον τόπο γέννησης και των τριών, τη Θράκη, κι ας μείνουμε στα κοινά τους στοιχεία, στην πραγμάτωση της Τέχνης, που όντας γνωστικό αντικείμενο μπορούμε να την αξιολογήσουμε μέσα από τους κανόνες και τις λογικές παραμέτρους που διέπουν κάθε έντεχνη κατασκευή.
Ο ίδιος ο Βιζυηνός, στην έναρξη του διηγήματός του, «Το μόνον της ζωής του Ταξείδιον», παραθέτει το γοητευτικό παραμύθι του μικρού ραφτόπουλου (ο νεαρός Βιζυηνός) με τη Νεράιδα/Μητέρα τέχνη, που τον εμπνέει και τον καθοδηγεί να ολοκληρώσει μέσα σε μια νύχτα το καλλιτεχνικό έργο που του ανέθεσε ο βασιλιάς για να γίνει αντάξιος του έρωτα της βασιλοπούλας κόρης του, για να γλιτώσει από τον θάνατο (ο θάνατος εδώ εγγράφεται σαν συμβολικός θάνατος, σαν ανυποληψία και απόρριψη του δημιουργού- ειδικά σαν Γ’ τύπου όπως ο Βιζυηνός- αν αποτύχει να εκπληρώσει τους κανόνες που διέπουν το καλλιτεχνικό του έργο).
Δημιουργεί έτσι στην πρώτη σκηνή, μια θαυμάσια παραβολή του τρόπου της λειτουργίας και του σκοπού της τέχνης, που τίθεται με όρους δραματουργικής και αισθητικής αρτιότητας τέτοιας, ώστε το έντεχνο της κατασκευής να είναι αθέατο, ανεπαίσθητο, στα σημεία κυρίως των συνδέσεων ( χωρίς ραφή και ράμμα) και βέβαια η κατασκευή αυτή, να ταιριάζει απόλυτα με τον λογικό άξονα της ιδέας που επεξεργάζεται.(Ο βασιλιάς απαιτεί οι 40 νυφιάτικες φορεσιές, που θα ράψει το ραφτόπουλο οπωσδήποτε μέχρι το πρωί, όχι μόνο να είναι χωρίς ραφή και ράμμα αλλά και να ταιριάζουν σε μια βασιλοπούλα. Τότε παρουσιάζεται μπροστά του η νεράιδα της τέχνης και μαζί της 40 πανέμορφα νεραϊδόπουλα που προσπαθούν να του πάρουν τον νου. Όμως η χρυσόμαλλη νεράιδα τις επιβλέπει ασταμάτητα να μην παρασυρθεί από τα ‘κάλλη’ τους αλλά να τελειώσουν τα φορέματα προτού να ξημερώσει).
Πρέπει - o δημιουργός συγγραφέας εδώ - να μην παρασυρθεί από τη γοητεία κάποιων τεχνοτροπιών ή λέξεων επειδή είναι απλώς ωραίες ή ‘δυνατές’, αλλά που δεν ταιριάζουν στην φυσική ροή του νοήματος. Γιατί κάθε επιτήδευση ‘φωνάζει’, σαν ναρκισσιστική παρεμβολή και καταστρέφει στιγμιαία την λογική συνοχή.
Κι όλα να είναι έτοιμα μέχρι το πρωί, προτού να βγει ο Ήλιος!
Πρέπει δηλαδή το κάθε δημιουργικό έργο να είναι έτοιμο ‘στην ώρα του’, να είναι δηλαδή καίριο, αλλιώς χάνει τη δύναμή του και καταντά παρωχημένο ή γραφικό.
Όλη αυτή τη διαδικασία από τη σύλληψη ως την εκτέλεση του έργου ενός δημιουργού την υποκινεί και την διατρέχει μια ιδέα, ένας πόθος, μια προσδοκία.
Η προσδοκία, μιας άνευ όρων ερωτευμένης βασιλοπούλας, με το ραφτόπουλο (δημιουργός), που τον έχει ερωτευθεί έχοντάς τον ακούσει να τραγουδά, χωρίς καν να τον έχει δει.
Είναι λοιπόν, η προσδοκία του έρωτα και της αγάπης της βασιλοπούλας, που γεννά και ρυθμίζει το πάθος της δημιουργίας, μιας προσδοκίας που έλκει το ραφτόπουλο στην αναζήτηση, την αναγνώριση και την κατανόηση αυτής της πρωταρχικής αλήθειας*, σαν το κλειδί της υπέρτατης ευτυχίας.
Γι αυτό, ο ερωτικός χαρακτήρας της τέχνης του Βιζυηνού, του Καβάφη και του Χατζιδάκι, ταυτίζεται με την υπέρβαση προς την αλήθεια, που είναι συνυφασμένη με τα πιο λειτουργικά στοιχεία της τέχνης: την απλότητα, την καθαρότητα, την ταχύτητα, αλλά και την έλλειψη κάθε επιτήδευσης ή άλλου σκοπού πέραν αυτής καθ' αυτής της ερωτικής μέθεξης, ως ψυχικής πληρότητας και απελευθέρωσης και βαθιάς αίσθησης ομόνοιας και σύμπνοιας με τους άλλους, ο οποίοι ενώ ‘βλέπουν’ διαφορετικά την πραγματικότητα ανήκοντας σε έναν από τους τρεις απόλυτα διακριτούς ανθρώπινους Τύπους - Μοντέλο tri- Anthropo-Type Paschalidis-, όμως μπροστά στην κοινή θέαση-ακρόαση ενός έργου τέχνης, μπορεί να γίνονται όλοι ένα.
Έτσι ένα έργο τέτοιας πνοής, γεννά μέσα μας απέραντη οικειότητα και μας ‘μιλά’ , σα να ‘ναι δικό μας, σαν να μας ανήκε από πάντα ενώ εμείς νομίζαμε πως το ‘χαμε ξεχάσει.
Αυτή τη μοναδική χαρά και συγκίνηση μας δίδει η προαναφερόμενη τριάδα των εξαίρετων “ραπτών” της Τέχνης.
*«Η αλήθεια δεν είναι ένα υποκειμενικό μέγεθος, όπως την παρουσιάζουν πολλές φιλοσοφικές σχολές. Είναι μαθηματικό μέγεθος, και αφορά στην κίνηση, στη δράση. Οτιδήποτε έχει κινηθεί στο χώρο, έχει διαγράψει μια μοναδική τροχιά, απόλυτα προσδιοριζόμενη μαθηματικά με ένα γεωμετρικό άνυσμα. Η κάθε κίνηση (και αυτό ισχύει και για τη σκέψη, αφού και η σκέψη είναι κίνηση) έχει γίνει με ένα μοναδικό τρόπο, και αυτός και μόνο αυτός ο απόλυτα συγκεκριμένος τρόπος είναι η αλήθεια για τη συγκεκριμένη δράση. Δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει επομένως, μια δεύτερη ή τρίτη ή τέταρτη αλήθεια για την ίδια κίνηση, για το ίδιο γεγονός. Έχει ειπωθεί πως η αλήθεια ελευθερώνει τον άνθρωπο, κι αυτό είναι απόλυτα σωστό.
Εκείνο στο οποίο δεν έχει δοθεί η αρμόζουσα βαρύτητα είναι το γεγονός ότι η αλήθεια ενώνει – για την ακρίβεια, μόνο η αλήθεια μπορεί να ενώσει τους ανθρώπους.» σελ.230 «ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ» ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ
Το Μόνον Της Ζωής Του Ταξείδιον
θέατρο Τζένη Καρέζη
