Πριν λίγες μέρες είχαμε την επέτειο της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη Λαμπράκη, στις 22 Μαϊου 1963, από παρακρατικά αποβράσματα, σε συνεργασία με τη Χωροφυλακή Θεσσαλονίκης. Ποιοί ευθύνονται γι’ αυτήν τη δολοφονία που άλλαξε την πολιτική ιστορία της χώρας μας;
Μια περιγραφή της Ελλάδας της εποχής εκείνης αρκεί για να να καταστήσει σαφέστερη την ταυτότητα των υπευθύνων. Από το 1955 την Ελλάδα κυβερνούσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, επικεφαλής της ΕΡΕ, αφού διορίστηκε πρωθυπουργός από τον βασιλιά Παύλο, με τη σύμφωνη γνώμη των Αμερικανών.
Παρότι το καταστατικό της ΕΡΕ προέβλεπε τη λειτουργία εννέα Οργάνων Διοίκησης, στα οκτώ χρόνια ζωής του κόμματος ως τότε, τα έξι όργανα δεν είχαν λειτουργήσει ποτέ: η Γενική Συνέλευση, το Γενικό Συμβούλιο, η Εκτελεστική Επιτροπή, οι Επιτροπές Μελετών, η Οικονομική Επιτροπή και το Ανώτερο Πειθαρχικό Συμβούλιο. Οι λειτουργίες του 7ου Οργάνου, της Γενικής Γραμματείας, στο μεγαλύτερο τμήμα τους διεκπαιρεώνονταν από δημόσιες υπηρεσίες, μέσα από μια συστηματική εκμετάλλευση της πελατειακής δομής του κόμματος.
Ο Αρχηγός Καραμανλής, το όγδοο όργανο του κόμματος, ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος, τόσο ώστε από το καταστατικό της ΕΡΕ λείπει κάθε διάταξη για τον τρόπο εκλογής ή επανεκλογής του! Το επίσημο σύστημα οργάνωσης του κόμματος υπήρξε μια απλή πρόσοψη, πίσω απ’ την οποία ασκούνταν η εξουσία ενός ανθρώπου που είχε καταστεί το μοναδικό όργανο διοίκησης και αποφάσεων. Η υποτέλεια της Κοινοβουλευτικής Ομάδας - το 9ο Όργανο – στο πρόσωπό του ήταν απόλυτη. Γι’ αυτό την αποκαλούσαν «ο λόχος». Ο Παναγής Παπαληγούρας, διακεκριμένος υπουργός των κυβερνήσεων Καραμανλή, διηγείται: «Το υπουργικό συμβούλιο είχε παύσει πρακτικά να λειτουργεί και ο Καραμανλής υπαγόρευε όλες τις αποφάσεις στους ενδιαφερόμενους υπουργούς».
Η ΕΡΕ χρησιμοποίησε κάθε μέσο για να διατηρήσει τα πλεονεκτήματα της εξουσίας. Υπήρξε συνταυτισμός κόμματος-κράτους. Το κρατικό θησαυροφυλάκιο μεταβλήθηκε σε όργανο πλουτισμού κομματικών πελατειών. Η διανομή των μυστικών κονδυλίων που χορηγούνταν σε πολλά υπουργεία «πήρε παράλογες διαστάσεις» σύμφωνα με έρευνες της αντιπολιτευτικής Ένωσης Κέντρου.
Τα Σώματα Ασφαλείας, υπό το πρόσχημα της πάλης κατά του κομμουνισμού, είχαν μεταμορφωθεί σε ένα είδος πραιτωριανής φρουράς του κυβερνώντος κόμματος. Μια πρακτικά ανεξέλεγκτη εξουσία είχε παραχωρηθεί σε απλά εκτελεστικά όργανα. Στην «αστυνομευόμενη δημοκρατία», όπως με επιτυχία ονομάστηκε το πολίτευμα εκείνο, παρότι οι θεμελιώδεις ελευθερίες δεν είχαν επισήμως καταργηθεί, τα Σώματα Ασφαλείας εκμηδένιζαν ένα μεγάλο μέρος τους.
Ο Καραμανλής ισχυροποίησε ακόμη περισσότερο το αστυνομικό κράτος, αποδεχόμενος μέσα στους κόλπους του παρακρατικά όργανα, δηλαδή ένα πλέγμα αυτονομημένων κρατικών υπηρεσιών και κρατικοδίαιτων φασιστικών οργανώσεων που χρησιμοποιούσαν χαφιέδες, πράκτορες, τραμπούκους και κομματικούς. Τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων καθόριζαν ποιος θα βρει δουλειά και ποιος όχι.
Ο Εισαγγελέας στη δίκη της δολοφονίας του Λαμπράκη, Παύλος Δελαπόρτας, συνόψισε αυτό το σύστημα σε μια παράγραφο: «Σήμερα ένα σύμφυρμα κλεφτών, βιαστών, δωσίλογων και κάθε είδους κακοποιών, εμφανίζεται ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, ως φύλακας ιερών και οσίων και ως κέρβερος του νόμου και της τάξης».
Στις εκλογές της «βίας και νοθείας» του 1961, στις οποίες τέθηκε σε εφαρμογή το Σχέδιο «Περικλής», ένοπλες ομάδες χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών τη νύχτα και προειδοποιούσαν: «Όποιος δεν ψηφίσει ΕΡΕ θα πάει εξορία». Χαρακτηριστικό της νοθείας είναι οι 218 εγγεγραμμένοι χωροφύλακες που δήλωναν διεύθυνση κατοικίας την ίδια διώροφη μονοκατοικία.
Η εξωθεσμική εκτροπή στην οποία κατέληξε στο Σχέδιο «Περικλής» αποφασίστηκε αμέσως μετά τις εκλογές του 1958, όταν η ΕΔΑ αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση με 24.4% των ψήφων, κατόπιν σύσκεψης του πρωθυπουργού Καραμανλή με συνεργάτες του στην Κηφισιά. Το Σχέδιο ολοκληρώθηκε από τον Στρατό, σε επιτροπή του ΓΕΕΘΑ, με συμμετοχή του μετέπειτα δικτάτορα Παπαδόπουλου και του συνεργάτη του Οδυσσέα Αγγελή.
Για όλα τα προηγούμενα ο Καραμανλής επανειλημμένα είχε πει και γράψει ότι δεν γνώριζε τίποτα. Αυτός μόνο κυβερνούσε, αν και γι’ αυτό, αμέσως μετά τη δολοφονία Λαμπράκη, είχε ακουστεί ότι αμφέβαλε.
Όταν, μετά τη δολοφονία, ο λαός βγήκε στους δρόμους και η ανάκριση άρχισε να ξηλώνει τον μίτο των «αφανών» δικτύων που υφάνθηκαν μετά τον Εμφύλιο, ο Καραμανλής παραιτήθηκε και έξι μήνες αργότερα έφυγε κρυφά για το Παρίσι με το ψευδώνυμο "Τριανταφυλλίδης".
Σχετικά πρόσφατα στη Βουλή, το 2013, «άτομο υπεράνω υποψίας» απέδωσε στον Καραμανλή «μόνο πολιτικές ευθύνες» για τη δολοφονία Λαμπράκη και τον αναγνώρισε ως εκσυγχρονιστή και μεταρρυθμιστή, διότι προωθούσε, λέει, τον κοινοβουλευτισμό έναντι της εξουσίας του Θρόνου και του στρατού.
Το τι Κοινοβουλευτική μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό προωθούσε ο Καραμανλής την περίοδο εκείνη, μπορεί να μας φωτίσει η Συνταγματική Μεταρρύθμιση που πρότεινε η ΕΡΕ στις 21 Φεβρουαρίου 1963, όταν μιλούσε για κυβέρνηση εκτάκτων εξουσιών και περιελάμβανε μέτρα όπως η ποινικοποίηση των αγορεύσεων ή της ψήφου βουλευτών στο Κοινοβούλιο, τη σύσταση Ειδικού Δικαστηρίου για απαγόρευση κομμάτων κ.ά. Όλα αυτά στηρίζονταν στην αιτιολογία ότι «η κοινοβουλευτική μηχανή απέβη τροχοπέδη εις την αντιμετώπισιν των απαιτήσεων της εποχής». Και μετά τη Δικρατορία, ο Καραμανλής μιλούσε για «κυβερνούμενη» αντί για «κυβερνώσα δημοκρατία».
«Η κυβέρνηση και εγώ δεν είχαμε συμφέρον από τη δολοφονία», είχε πει ο Καραμανλής. Τότε όμως, προς τι οι προσπάθειες παρεμπόδισης της ανάκρισης, που αργότερα επιβεβαίωσαν πολλοί, μεταξύ των οποίων και ο νέος τότε ανακριτής, Χρήστος Σαρτζετάκης.
Μεταξύ άλλων, απεστάλη από την Αθήνα ο «κυβερνητικός ιατροδικαστής για όλες τις δουλειές», Καψάσκης, ο οποίος απεφάνθη με γελοία επιχειρήματα ότι ο Λαμπράκης είχε σπάσει το κεφάλι του πέφτοντας στην άσφαλτο. Παρενέβη στις ανακρίσεις επίσης ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνος Κόλλιας, ο οποίος ήθελε να χωρίσει τη δικογραφία σε ξεχωριστές υποθέσεις για να τη συσκοτίσει. Γι’ αυτό το ρόλο έλαβε κατόπι ποινή προσωρινής παύσης καθηκόντων του από τον υπουργό Δικαιοσύνης. Υπήρξαν επιπλέον απόπειρες δωροδοκίας των δύο βασικών μαρτύρων από τον αξιωματικό χωροφυλακής Καμουτσή (που υποτίθεται ότι ανήκε στο τμήμα της χωροφυλακής που ήλεγχε η κυβέρνηση και δεν γνώριζε το σχέδιο δολοφονίας) προσφέροντας εκατομμύρια δραχμές (άραγε από το πουγκί του;). Αλλά και ο τότε δημοσιογράφος και μετέπειτα υπουργός, Γιώργος Ρωμαίος, επίσης κατήγγειλε απόπειρα δωροδοκίας του από το πολιτικό γραφείο του Καραμανλή.
Όλα αυτά τα περιστατικά δεν αποτελούν πολιτικές ευθύνες, αλλά συστηματική προσπάθεια συγκάλυψης με στόχο την προστασία και διαιώνιση του παρακράτους. Τέσσερα χρόνια αργότερα, με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, το παρακράτος αυτό και οι στενοί προστάτες του κατέλαβαν την εξουσία με τη βία των όπλων. Πρώτος πρωθυπουργός της Χούντας τότε ορκίστηκε ο Κωνσταντίνος Κόλλιας, ο τιμωρηθείς Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου από την υπόθεση Λαμπράκη.
