Το Δίκτυο για το Καθολικό Άνευ όρων Βασικό Εισόδημα (ΚΑΒΕ) είναι ένα κίνημα που ξεκίνησε το 1986 και σήμερα έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο, με δημοψηφίσματα για την εφαρμογή του, ένταξή του σε προγράμματα πολιτικών κομμάτων και σε πειραματικές εφαρμογές του σε χώρες και πόλεις. Το ΚΑΒΕ είναι ένα ελάχιστο εισόδημα που θα λαμβάνει ο καθένας από το κράτος για να του εξασφαλίζει τις ελάχιστες οικονομικές δυνατότητες διαβίωσης. Είναι καθολικό (δηλ. δίνεται σε όλους), ανεπιφύλακτο (δεν υπάρχουν προϋποθέσεις παροχής ή διακοπής του), ατομικό (δίνεται σε κάθε άτομο), επαρκές (διασφαλίζει αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και συμμετοχής στην κοινωνία). Δεν αντικαθιστά το κοινωνικό κράτος πρόνοιας και τα υπόλοιπα κοινωνικά επιδόματα, αλλά τα συμπληρώνει.
Το ΚΑΒΕ δεν είναι φιλανθρωπία, βοήθημα, ούτε επίδομα σε ειδικές κατηγορίες ανθρώπων. Ορίζεται ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα που δίνεται σε όλους, εφ όρου ζωής, για το απλό γεγονός ότι έχουν γεννηθεί και συμμετέχουν σε ανθρώπινη κοινωνία. Στο άρθρο 25 της Οικουμενικής Διακήρυξης του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, αναφέρεται το δικαίωμα που έχει ο καθένας σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένειά του υγεία και ευημερία και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη, όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. Το ΚΑΒΕ θα είναι η υλοποίηση και συγκεκριμενοποίηση αυτού του δικαιώματος.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις και η αυτοματοποίηση αφήνουν όλο και περισσότερους ανθρώπους χωρίς εργασία. Οι θέσεις εργασίας γίνονται όλο και πιο επισφαλείς. Αλλά ακόμη και μια θέση εργασίας σήμερα δεν αποτελεί εγγύηση αξιοπρεπούς ζωής ή ελεύθερης ύπαρξης. Εκατομμύρια ανθρώπων ζουν μια ανασφαλή ζωή. Όλα αυτά έχουν επιπτώσεις. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι το 2020 οι κρίσεις πανικού και η κατάθλιψη θα αποτελέσουν τις βασικές ασθένειες στον "ανεπτυγμένο" κόσμο.
Το ΚΑΒΕ απαντά σ’ αυτές τις προκλήσεις. Βοηθά να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας. Είναι ένα θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί το άτομο να κτίσει τη ζωή του με ελευθερία, ώστε να κάνει αυτό που πραγματικά θέλει. Η εφαρμογή του θα είναι μια κοινωνική επανάσταση. Οι άνθρωποι θ’ αρχίσουν να κατευθύνουν τη ζωή τους όχι με βάση το τι κερδίζουν, αλλά με βάση τις εσωτερικές τους ανάγκες και το τι μπορούν να συνεισφέρουν στην ανθρωπότητα. Θα αποσυνδεθεί η εργασία και η επιβίωση απ’ την μισθωτή εργασία. Υπάρχουν διάφορα είδη μη μισθωτής εργασίας: τα οικιακά, η φροντίδα ανθρώπων στο σπίτι, η εθελοντική εργασία, κ.λπ.
Επιπλέον, το ΚΑΒΕ θα συνεισφέρει στην απόλυτη εξάλειψη της φτώχειας, στη ριζική βελτίωση της θέσης των γυναικών, στη μείωση των ψυχικών ασθενειών και των κοινωνικών συγκρούσεων, στην αύξηση της ελευθερίας των ανθρώπων, στην καλύτερη διαπραγμάτευση εργασιακών συνθηκών, κ.ο.κ. Οι λύσεις που προσφέρει το ΚΑΒΕ έχουν κάνει πολλούς επιστήμονες καθώς και γνωστούς ανθρώπους του κεφαλαίου να ταχθούν υπέρ της θέσπισής του.
Παρ όλα αυτά ακούγονται ενστάσεις ότι το ΚΑΒΕ θα συνεισφέρει ώστε οι άνθρωποι "να μην ενδιαφέρονται να εργαστούν και να τεμπελιάζουν". Αυτά θυμίζουν την εποχή μιας άλλης μεγάλης κατάκτησης της ανθρωπότητας, της πάλης για την καθιέρωση της 8ωρου εργασίας, όταν τις παραμονές των μεγάλων διαδηλώσεων το 1886 στην Αμερική (που καθιέρωσαν την επέτειο της εργασιακής Πρωτομαγιάς), οι εφημερίδες είχαν πλημμυρίσει με άρθρα που έγραφαν ότι "το αίτημα θα έφερνε μείωση μισθών, φτώχεια και κοινωνική υποβάθμιση του εργάτη, θα έσπρωχνε τους εργάτες στην αλητεία, τη χαρτοπαιξία, τη βία, την κραιπάλη και τον αλκοολισμό".
Αν στη φύση του ανθρώπου υπήρχε η τεμπελιά, τότε αυτός δεν θα ξέφευγε ποτέ απ την κατάσταση του ζώου. Η εργασία είναι αυτή που ξεχώρισε τους προγόνους μας από τα ζώα και δημιούργησε τον άνθρωπο. Η εργατικότητα και η δημιουργικότητα είναι στη φύση του ανθρώπου. Το ΚΑΒΕ θα απελευθερώσει αυτήν την πλευρά της ανθρώπινης φύσης και την τάση για δημιουργική εργασία, θα του δώσει την ευκαιρία να εκφράσει τις ικανότητές του, τη φαντασία του, τη δημιουργικότητά του, να προσφέρει στην κοινωνία. Εργασία με την ευρύτερη έννοια είναι κάθε δραστηριότητα που πραγματοποιούμε στον κόσμο για να τον αλλάξουμε και να τον βελτιώσουμε. Λαμβάνοντας ένα ΚΑΒΕ, θα μπορούσαμε να αφιερώσουμε περισσότερο χρόνο σε δημιουργικές, εθελοντικές ή συνεργατικές εργασίες, απαραίτητες για μας τους ίδιους και για την κοινωνία, χωρίς να χρειάζεται να αμειβόμαστε γι' αυτές.
Όμως, πού θα βρεθούν τα χρήματα; Ποιος θα χρηματοδοτήσει το ΚΑΒΕ;
Σήμερα το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού, μοιράζεται λιγότερο από το 1% του συνολικού παγκόσμιου πλούτου, ενώ το πλουσιότερο 10% έχει στα χέρια του το 89% του συνολικού πλούτου. Το 1% των ανθρώπων ελέγχει τα μισά περιουσιακά στοιχεία του πλανήτη. Ο σημερινός πλούτος, συνεπώς, "ανήκει" στους "νόμιμους" ιδιοκτήτες του, τις μεγάλες πολυεθνικές, τις παγκόσμιες τράπεζες και τα οικονομικά λόμπυ. Χρειάζεται μια αλλαγή στη σκέψη μας και στην κατανόηση των πραγμάτων.
Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει επαρκής πλούτος σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε όλος ο πληθυσμός της γης να ζει σε αξιοπρεπείς συνθήκες. Ο πλούτος αυτός έχει παραχθεί χάρη στις προσπάθειες όλων των προηγούμενων γενεών και ολόκληρης της κοινωνίας, άρα είναι κληρονομιά όλων. Τα επιτεύγματα των επιστημών και της τεχνολογίας, η εργασία και η εμπειρία γενεών και γενεών, με θεμελιώδη εργαλεία τις γλώσσες των λαών, έκαναν την ανθρωπότητα να λειτουργεί πάντα σαν ένα άτυπο πλανητικό εργοστάσιο, σαν μια επιχείρηση/οργανισμός, όπου κάθε λαός συνεισφέρει το δικό του μερίδιο.
Το ΚΑΒΕ συνεισφέρει στη συνειδητοποίηση της ανθρωπότητας ως ενιαίας οντότητας και φορέα δικαιωμάτων. Είναι ένα από τα μικρά-τεράστια βήματα που πρέπει να γίνουν για να αποκτήσει υλική/θεσμική υπόσταση η ανθρωπότητα σαν εργοστάσιο σε πλανητική κλίμακα, άξιο των ανθρώπων.
Το ΚΑΒΕ λοιπόν, ως κοινωνικό μέρισμα, ως απόδοση των προηγούμενων επενδύσεων της ανθρωπότητας, λόγω των χαρακτηριστικών του που αναφέρθηκαν προηγουμένως, μπορεί να χρηματοδοτηθεί ως επένδυση ενός ποσοστού των κερδών των μεγάλων επιχειρήσεων, σαν πρώτο βήμα επιστροφής στην κοινωνία των δικαιωμάτων της, που θα κατανέμονται μέσω μιας ειδικής τράπεζας. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο καπιταλισμός θα δεχθεί ένα χαλινάρι στην ακόρεστη δίψα του για εκμετάλλευση των ανθρώπων. Οι αγορές είναι η ιστορία των περιορισμών που τέθηκαν και τίθενται στη λειτουργία τους (8ωρο, απαγόρευση παιδικής εργασίας, συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, κοινωνική ασφάλιση, κ.ο.κ.). Η έννοια της «ελεύθερης αγοράς» είναι ένας θεωρητικός μύθος χωρίς υπόσταση στην ιστορία.
Όπως γράφει ο αμερικανός ιστορικός Χάουαρντ Ζιν, "ο αγώνας για τη δικαιοσύνη δεν πρέπει ποτέ να εγκαταλείπεται εξ’ αιτίας της συντριπτικής δύναμης εκείνων που διαθέτουν τα όπλα και τα χρήματα και που φαίνονται ανίκητοι στην εμμονή τους να τα διατηρήσουν. Η δύναμη αυτή αποδείχθηκε επανειλημμένα ευάλωτη απέναντι σε ανθρώπινες αρετές λιγότερο μετρήσιμες από τις βόμβες και τα δολάρια: το ηθικό σθένος, την αποφασιστικότητα, την ενότητα, την οργάνωση, την αυτοθυσία, το πνεύμα, την εφευρετικότητα, το κουράγιο και την υπομονή. Κανένας ψυχρός υπολογισμός για τον συσχετισμό δυνάμεων δεν πρέπει να αποθαρρύνει ανθρώπους που έχουν πειστεί για το δίκιο του αγώνα τους".
