Για όλα τα κακά που συμβαίνουν στη χώρα, εκτός από την αυθαιρεσία και αλαζονεία των εξουσιαστών, φταίμε κι εμείς οι ίδιοι αν και παρά τη θέλησή μας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, τόσο από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, όσο και από τον ρωμαϊκό και τον ιουδαϊκό. Ηδη στην Οδύσσεια ο σοφός γέρων Μέντωρ στρέφει τα πυρά του (την κριτική του) όχι τόσο εναντίον των μισητών μνηστήρων όσο εναντίον του λαού της Ιθάκης, που κάθεται με σταυρωμένα χέρια και παρακολουθεί αμέτοχος (άρα συνένοχος) αυτήν τη μεγάλη αδικία και ιεροσυλία στην οικία του Οδυσσέα.
Γράφει ο Όμηρος (Οδύσσεια, β 235 - 241): «Όχι, δεν στρέφεται η οργή μου τόσο στους αγέρωχους μνηστήρες που βίαια πράττουν, δόλια σκέφτονται, ρημάζοντας το σπίτι του Οδυσσέα... όσο με τον υπόλοιπο λαό αγανακτώ, με όλους εσάς που αμίλητοι μού κάθεστε, που δεν ελέγχετε λίγους μνηστήρες με τα λόγια σας, που δεν τους αντιστέκεστε, εσείς πολλοί».
Ο Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρει ένα ανέκδοτο σχετικά με τον τύραννο Φάλαρι, ο οποίος βλέποντας ένα τσούρμο περιστέρια να καταδιώκονται από ένα μόνο γεράκι, είπε: «Άνθρωποι, βλέπετε πως ένεκα δειλίας ένα τέτοιο πλήθος καταδιώκεται από ένα μόνο; Κι όμως αν τολμούσαν να στραφούν εναντίον του, εύκολα θα κατατρόπωναν τον διώκτη τους». Για τον τύραννο Αγαθοκλή επίσης ο Πολύβιος αναφέρει ότι αντλούσε την ισχύ του όχι από τον στρατό του αλλά από την αδυναμία των υποταγμένων».
Σχολιάζει η συγγραφέας Αντρέα Γκότσο (Κλασικοί Κατά, εκδόσεις Γκόνη): «Η κυριαρχία συμπερασματικά στηρίζεται σε μεγάλο μέρος στην ανεπίγνωστη συνενοχή του κυριαρχούμενου, στη δική του άρνηση να πει αποφασιστικά "όχι". Ας το προσέξουμε καλά: όχι να πάρει τα όπλα, αλλά να πει "όχι".
Με άλλα λόγια, δεν είναι ανάγκη να αντισταθούμε στη βαρβαρότητα και την κρατική βία με λαϊκή αντιβία , κάτι που θα κλιμάκωνε έναν άνισο αγώνα αφού η κρατική βία είναι πανίσχυρη. Αρκεί να ασκούσαμε τη δύναμη που κουβαλάμε ως ομάδες ή κοινότητες και να πιστέψουμε ότι η πολιτική ανυπακοή μπορεί να αποφέρει αποτελέσματα που ούτε να το φανταστούν θα μπορούσαν ανελεύθεροι άνθρωποι. Αυτό απαιτεί βεβαίως μία μαζικότητα. Όταν ο Πιλάτος, κυβερνήτης της Ιουδαίας, εισήγαγε στην περιοχή εικόνες, παραβιάζοντας έτσι την εβραϊκή παράδοση που απαγόρευε τη χρήση τους, ο λαός τον ικέτευε επί πέντε ημέρες να τις αποσύρει ή να τις μεταφέρει αλλού. Ανένδοτος ο Πιλάτος. Μεταφέρει ο ιστορικός Ιώσηπος Φλάβιος: «Σαν από σύνθημα οι Ιουδαίοι έπεσαν όλοι μαζί στο έδαφος προβάλλοντας τον αυχένα τους και φωνάζοντας πως είναι έτοιμοι να τους σκοτώσει παρά να παραβούν τον νόμο τους. Εκπληκτος ο Πιλάτος έδωσε εντολή να αποσυρθούν αμέσως οι εικόνες από τα Ιεροσόλυμα».
Συνάγεται ότι όσοι αποφασίσουν την πολιτική ανυπακοή είναι έτοιμοι να δεχτούν την οποιαδήποτε τιμωρία, αφού είναι πράξη συνειδητή, εμφανής και ξεκάθαρη -και μάλιστα προαναγγέλλεται.
Αγλαόν και διαιώνιο παράδειγμα συνειδητής ανυπακοής παραμένει η στάση της Αντιγόνης, που κόντρα στις διαταγές του τύραννου Κρέοντα να μην ταφεί ο αδελφός της, τις αψηφά με απαράμιλλο σθένος και τον ενταφιάζει η ίδια, γνωρίζοντας τις συνέπειες για τη ζωή της. Η ανυπακοή της είναι μια μεγαλειώδης, συνειδητή πράξη και σκοπεί στην απαραβίαστη αξία της αξιοπρέπειας του νεκρού• δεν ένα ένα απλό δικό της καπρίτσιο αλλά διασώζει τα ιερά και τα όσια της Πολιτείας. Ταυτόχρονα δείχνει ανάγλυφα τον αμοραλισμό και την αδικία που χαρακτηρίζει τις τυραννίες. Ήδη στην αρχαία Αθήνα ο Όρκος του Εφήβου έλεγε μεταξύ άλλων: «Θα υπακούσω πρόθυμα σε όσους ασκούν κάθε φορά εξουσία με φρόνηση, και στους θεσμούς που έχουν καθιερωθεί ή μπορούν στο εξής να καθιερωθούν με φρόνηση». Προσέχουμε: με φρόνηση!
Ο Ευριπίδης βάζει τον Αχιλλέα να διακηρύσσει την ανυπακοή του στον Αγαμέμνονα (στην εξουσία) όταν αυτός αποφασίζει τη θυσία της Ιφιγένειας: «Στους Ατρείδες, αν κυβερνούν καλά, πειθαρχώ• αν όχι, δεν πειθαρχώ».
Τονίζει η συγγραφέας: «Πολιτική ανυπακοή, λοιπόν, και όχι πράξη καταστροφική της κοινωνικής συμβίωσης• ενέργεια που συντελείται κατά συνείδηση και της οποίας αναλαμβάνεται η ευθύνη (responsabilita), με άλλα λόγια το καθήκον να απολογηθείς, να απο-κριθείς (respondere, ri -spondere) δημόσια για να κατακτήσεις τη μεταβολή του κανόνα που αμφισβητείται ή, διαφορετικά, την ποινή που αυτός προβλέπει».
Το 404 π.Χ. ο Σωκράτης δέχτηκε διαταγή από τους Τριάκοντα Τυράννους να συλλάβει τον Λέοντα τον Σαλαμίνιο για να τον θανατώσει αλλά αυτός αρνήθηκε. Σημειώνει ο Πλάτων: «Εκείνος όμως (ο Σωκράτης) δεν εννοούσε να πεισθεί και προτίμησε να κινδυνεύσει να πάθει οτιδήποτε παρά να γίνει συνεργός τους σε ανόσιες πράξεις» Επιστολή Ζ΄324e-325a).
Αφθονούν οι μη βίαιες, οι ειρηνικές ενέργειες στην Ιστορία, που αποδεικνύουν ότι αν θέλουμε μπορούμε να μην επιτρέπουμε στις εξουσίες να αυθαιρετούν και να βιαιοπραγούν εις βάρος μας. Ο ίδιος ο Μαχάτμα Γκάντι είχε δηλώσει ότι η μη βία δεν αποτελούσε δική του ανακάλυψη αλλά ήταν «αρχαία όπως τα βουνά».
Ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας Χένρι Ντέηβιντ Θόρω που έγραψε τον 19ο αιώνα το περίφημο βιβλίο «Πολιτική ανυπακοή» ίσως διάβασε καλύτερα από πολλούς τα αρχαία κείμενα• μόνο η σωστή ανάγνωση της Ιστορίας μπορεί να μας εξοπλίσει με παραδείγματα υπέρ του καταπιεζόμενου που βρίσκει το δίκιο του όταν αποφασίσει, μόνος του, αλλά κυρίως μαζί με άλλους, να αντιστρέψουν την τυραννική πραγματικότητα και να αποδείξουν ότι κρύβουμε μέσα μας αστείρευτες και υγιείς δυνάμεις που μπορούν να αντισταθούν χωρίς αίμα και βία και στο χειρότερο καταπιεστικό καθεστώς.
Δυστυχώς η τάχα μου αριστερή κυβέρνηση πέταξε στον βόρβορο το αγέρωχο και πειστικό «όχι» του ελληνικού λαού, περιφρονώντας τον αρχαίο πολιτισμό και την αξιοπρέπεια των σύγχρονων Ελλήνων, που, δεκαετίες τώρα, έψαχνε να βρεί το κουράγιο και το σθένος να αντιμετωπίσει ένα σαθρό πολιτικό κατεστημένο (και νόμισε ότι το βρήκε στους «αριστερούς» της παρδαλής τούτης κυβέρνησης). Ούτε καν τόλμησε την πολιτική ανυπακοή προς τους αδίστακτους δανειστές παρότι είχε το 62% του ελληνικού λαού μαζί του. Καιρός να έλθει αντιμέτωπη με την πολιτική ανυπακοή του προδομένου λαού απέναντί της αφού η ίδια δεν είχε τα κότσια.
Έλεγε ο Επίχαρμος : Νάφε και μέμνασο απιστείν (να χρησιμοποιείς τη λογική και να θυμάσαι πάντα να μην εμπιστεύεσαι ποτέ και κανέναν).
