Ο τίτλος αυτού του κειμένου είναι ο τίτλος του σπουδαίου βιβλίου του Έριχ Φρομ, γραμμένου πριν από σχεδόν εβδομήντα χρόνια. Κι αν σήμερα τον ανασύρω είναι γιατί όσα αναλύθηκαν σ’ εκείνο το βιβλίο παραμένουν το ίδιο επίκαιρα. Ιδίως σε ό,τι σχετίζεται με την υποταγή σε μια εξουσία που εφαρμόζει συστήματα ανεξέλεγκτα ουσιαστικά ακόμη και από αυτά που ονομάζουμε δικλείδες ασφαλείας της δημοκρατίας.
Το κακό με τους ανθρώπους που έχουν ζήσει αρκετές δεκαετίες δεν είναι, βέβαια, ότι επιβαρύνουν -συνταξιούχοι πια- το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας μας, όπως τόσο ανάλγητα ειπώθηκε από τους κορυφαίους της κυβερνώσας “Αριστεράς”. Το κακό είναι ότι πολλοί από αυτούς θυμούνται. Έχουν ζήσει πολλές καταστάσεις, πολλές ιστορικές περιόδους, πολλές ματαιώσεις και διαψεύσεις που δεν ξεχνιούνται και πολλές μεταλλάξεις προσώπων που διαφορετικά ξεκίνησαν και κατέληξαν στο μοιραίο χαντάκι της υποταγής, στο μύλο της εξουσίας. Γι’ αυτούς ο Μάριος Χάκκας έγραψε εκείνη τη φοβερή φράση:
“Οι σύντροφοι, που τους ήξερα πέτρες και έγιναν σφουγγάρια”.
Ξέχασαν και... ορθοφρόνησαν. Άλλαξαν δέρμα. Απεκδύθηκαν τις “αυταπάτες”, όπως ο κυνικός νέος “σωτήρας” και “φωστήρας” εκστόμισε. Και δεν μιλώ μόνον για τους τυχάρπαστους, ανιστόρητους καιροσκόπους που αποκαλύφθηκαν, ασυγκράτητοι πια, όταν θεώρησαν πως ήρθε ο καιρός, επέστη η ώρα να δικαιολογηθούν πως τώρα είδαν “το φως το αληθινό”. Μιλώ και για κάποιους που ήξερα σε μια άλλη ζωή ασυμβίβαστους και σήμερα θλιβερά ναυάγια της νεότητάς τους.
Οι άλλοτε και οι σήμερα συναποτελούν τους υποταγμένους σε οικονομικά συμφέροντα –για να θυμηθώ πάλι τον Έριχ Φρομ- κονιορτοποιούν την ελευθερία της ίδιας της ύπαρξής τους, και υπαγορεύουν τη στράτευση στη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Γίνονται εργαλεία διεθνοπολιτικών συστοιχιών, εχθρικών ακόμη και προς την έκφραση της ελεύθερης ατομικής και κοινωνικής βούλησης, εντέλει εχθρικών προς το θεμέλιο της λαϊκής κυριαρχίας. Κάθε απόκλιση μηδενίζεται. Κάθε προσπάθεια απόδρασης προσκρούει στο τείχος των καθ’ υπαγόρευση τιμητών του… εθνικού συμφέροντος. Γιατί, έμφοβοι και οι ίδιοι τάσσουν σαν στόχο την υπαγωγή της λαϊκής αντίδρασης στο ισοπεδωτικό αδιέξοδο του φόβου μπροστά στην ελευθερία.
Πόσο δουλική υπήρξε η προσήλωση των κυβερνώντων στις προσταγές του πλέγματος συμμόρφωσης προς τα γεωπολιτικά συμφέροντα της δυτικοευρωπαϊκής συμμαχίας καταδείχθηκε με τη διαβόητη μεθόδευση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Ο φόβος του συνταγματικά επιβεβλημένου δημοψηφίσματος που θα είχε αποτρέψει της επιβολή της, εκδηλώθηκε με την ωμή αγνόηση της εθνικής επιταγής.
Μάρτυρες της απίστευτης επέλασης των ξένων συμφερόντων, είδαμε και την πλήρη ταύτιση –πίσω από τα δήθεν αγαθά χαμόγελα- του ηγέτη των Σκοπίων με τις μεθοδεύσεις των δικών μας. Κι αν εκείνος προσέφυγε σε δημοψήφισμα που απέδωσε ξεκάθαρη αρνητική απάντηση στη Συμφωνία, αμέσως μετά το αγνόησε –όπως ακριβώς έκανε και ο “αριστερός” δικός μας με το δημοψήφισμα του Ιουλίου 2015. Πώς να μην αγκαλιάζονται στις συναντήσεις τους, πώς να μην έχουν ανοιχτή καθημερινή επικοινωνία. Ομοίος ομοίω. Και το επιβεβαίωσαν με την τακτική που και οι δύο ακολούθησαν για να εξασφαλίσουν την ψήφο στη Βουλή. Άγρα, με κάθε μέσο, ψήφων από τους έτοιμους από καιρό.
Και τα “μεθεόρτια”; Ο πανηγυρισμός των μετά βίας κρατούντων για τα συχαρίκια των οφελούμενων από τη Συμφωνία ξένων εντολέων τους. Σε άλλες εποχές, θα αποτελούσε όνειδος η τόσο απροκάλυπτη ευαρέσκειά τους. Σε άλλες εποχές, ο φόβος μπροστά στην ελευθερία ξορκιζόταν με αγανάκτηση γιατί η ελευθερία ήταν ύψιστο αγαθό και όχι ευκαιριακή, στρεβλή επίκληση. Τώρα οι αμνήμονες δεν ορρωδούν να επιτάξουν εναντίον της και κλομπς και χημικά. Όπως δεν διστάζουν να καταλύουν θεσμούς, αρχές και αξίες. Πόση θλίψη να διαπιστώνει κανείς όταν ανάμεσα στους αρωγούς τους επ’ ανταλλάγματι βρίσκονται -ενυπόγραφα- και μερικοί που κάποτε υπήρξαν “πέτρες”, όπως τους ονομάτιζε ο Χάκκας, κι έγιναν, στα στερνά τους, σφουγγάρια.
Θυμάμαι που κοντά είκοσι-επτά χρόνια πίσω, o τότε Πρωθυπουργός ήθελε κι αυτός μια άρον-άρον συμφωνία και υποστήριζε πως “σε τρία-τέσσερα χρόνια θα έχουν ξεχαστεί και οι διαδηλώσεις και οι αντιδράσεις. Κανείς δεν θα θυμάται το θέμα”. Έχασε στις εκλογές και “το θέμα” με τη συμφωνία έμεινε ανοιχτό. Μετά από τόσα χρόνια αποδείχθηκε ότι δεν ξεχάστηκε. Η διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης για τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού μας παραμένει ενεργή. Και ας μεριμνά ο “αριστερός” να “ενημερώνει” τους ξένους πάτρονες ότι αυτοί που αντιδρούν είναι μερικοί “λαϊκιστές και ανεγκέφαλοι”! Αν η μνήμη ξεθωριάσει μπροστά στον ανηλεή καταιγισμό ψεύδους και παραποιήσεων, τότε θα κινδυνεύσει να χαθεί και το νόημα της αντίστασης.
Υπάρχει πάντα ένα χρέος γι’ αυτούς που θυμούνται, γι’ αυτούς που αποκρούουν με ευψυχία το “χάλκεον χέρι” του φόβου: Το χρέος προς τις νεότερες γενιές και τις επερχόμενες. Στις γενιές που καλούνται να πιστέψουν, με βομβαρδισμό αηδιαστικής προπαγάνδας, ότι η αγάπη για την πατρίδα είναι σημάδι εθνικισμού και ο αγώνας γι’ αυτήν έχει τα χαρακτηριστικά του φασισμού! Αυτή η διαστροφή δεν πρέπει να περάσει. Όσο και αν σε κάποιους μοιάζει ουτοπική, η ανάταση της κοινωνικής συνείδησης, όπως και η ανατροπή της μοιρολατρίας, είναι απόλυτα πραγματοποιήσιμη. Αυτό χρειάζεται να περάσουν στους νεότερους όσοι αντιστέκονται στην εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας προς τους μασκαρεμένους “προστάτες του εθνικού συμφέροντος”.
Στο τέλος-τέλος, ας αναρωτηθούμε σε τι χώρα θέλουμε να ζούμε; Ανεξάρτητη ή παραδομένη;
